Nieźle się dzieje w państwie duńskim

W państwie duńskim dzieje się ostatnimi czasy lepiej, niż za Hamleta.
Pod murami Elsynoru/Helsinborga/ Kronborga  zdarza się jednak ciągle słyszeć egzystencjalne pytania o najcięższym kalibrze.
Odpowiedź brzmi najczęściej twierdząco, w związku z czym także w duńskim przemyśle browarniczym dzieje się nieźle, co przekładać się może na stopień zadowolenia oraz poczucia szczęścia w społeczeństwie.
Te zaś, mierzone różnymi socjologicznymi technikami, są ponoć w przypadku Danii jednymi z najwyższych na świecie.
Pewnie dlatego Duńczycy chętnie okazują swoje przywiązanie do barw narodowych, czyli opisanego w poprzednim odcinku bloga “Dannebrog”.
Jak pamiętamy, ta najstarsza w Europie flaga państwowa wzięła swój początek od wizji króla Waldemara II przed decydującą bitwą o opanowanie Estonii, w 1218 roku.

Czerwone płótno przecięte białym krzyżem zauważyć można w państwie duńskim na każdym kroku, zarówno w widocznej obok wersji mobilnej, jak też stacjonarnej, zdobiącej gmachy publiczne czy prywatne posesje.

Ciekawe skądinąd, czy maszerujący dziarsko kopenhaskim nabrzeżem w ślad za grupką młodzieży żeńskiej wiarus, ma w swojej wojskowej biografii epizod przygotowań do odparcia desantu Ludowego Wojska Polskiego na terytorium duńskie?
Takie były bowiem plany strategów niesławnej pamięci Układu Warszawskiego, na taką też ewentualność szykowano systemy obronne wśród malowniczych wapiennych klifów wschodniej Zelandii, największej z duńskich wysp. Dziś przeciwatomowe fortyfikacje i śmiercionośne urządzenia można oglądać w muzeum zimnej wojny.

Dobrze jest jednak, zwłaszcza po sezonie turystycznym, zwiedzić okolice Stevns Klint (gwiazdka nr 14 na mapce poniżej), bo wyjąwszy powyższy akcent militarny, widoki tutejsze nastrajają wyjątkowo pacyfistycznie.
Choćby kościółek, którego prezbiterium runęło przed wiekiem do morza (ale z powodu naturalnych procesów erozyjnych klifu, nie żadnych nieprzyjaznych ludzkich poczynań), a który przywodzi na myśl podobny relikt w zachodniopomorskim Trzęsaczu.

Z kolei latarnie morskie różnią się na ogół od tych znanych z polskiego wybrzeża, bo z reguły, podobnie zresztą jak duńskie kościoły, pomalowane są na biało. Wynika to najpewniej z obfitości wapienia, będącego najtańszym białym barwnikiem.
Bez względu jednak na kolor elewacji, budowle tutejsze zdobne są z reguły powiewającą dumnie flagą z białym krzyżem.


Wracając do niedoszłej szczęśliwie inwazji polskiej (pod sowiecką komendą) w XX wieku, warto wspomnieć wydarzenie wcześniejsze o 300 lat, związane z końcową fazą II Wojny Północnej, która w naszej historii kojarzona jest ze “szwedzkim potopem”.

Józef_Brandt,_Czarniecki_pod_Koldyngą

Jak pamiętamy choćby ze słów naszego hymnu narodowego (w oryginalnej wersji Wybickiego), Czarniecki “wracał się przez morze dla ojczyzny ratowania po szwedzkim rozbiorze”.
Dywizja pod jego komendą brała mianowicie udział w ramach antyszwedzkiej koalicji w walkach na terenach Danii, zdobywając między innymi zimą 1657 roku miasto Kolding (Koldynga), leżące na opanowanej przez Szwedów Jutlandii, nad Małym Bełtem (gwiazdka nr 5 na mapce poniżej)
Zamek, zdobyty wówczas na okupujących go Szwedach przez polskie oddziały stoi nadal i jest pracowicie restaurowany.


Wielką atrakcją Kolding jest obecnie “Trapholt”, świetne muzeum duńskiego wzornictwa użytkowego, którego będąc w okolicy nie wolno ominąć.

Wzmianka o szwedzkiej okupacji Danii w XVII wieku skłania do krótkiego przypomnienia historii relacji tego kraju z sąsiadami.
Przez długie wieki Dania pozostawała w personalnej unii z Norwegią, była również w posiadaniu Skanii – znacznego i najbardziej wartościowego pod względem rolniczym rejonu Szwecji, dającego też panowanie nad prowadzącą z Morza Północnego na Bałtyckie cieśniną Øresund.
Stosunki ze Szwecją były na ogół wrogie mimo (a może właśnie wskutek) funkcjonowania przez cały XV wiek i jeszcze trochę Unii Kalmarskiej, jednoczącej pod wspólnym, duńskim berłem, kraje nordyckie (trochę więcej informacji także tutaj).
Do powołania Unii doprowadziła w 1397 roku królowa Małgorzata I; na kolejną Małgorzatę, oznaczoną numerem II i panującą do dzisiaj, Duńczycy musieli poczekać blisko sześć wieków.
Koniec końców szwedzki potencjał terytorialny, ludzki, surowcowy, a przede wszystkim – władczy (mam na myśli kilku wybitnych królów z dynastii Wazów) zaczął brać górę, spychając stopniowo Danię z pozycji hegemona na Bałtyku i w okolicach, między innymi wskutek poczynań takich, jak wspomniana wyżej inwazja, prowadzona równolegle z wojną przeciwko Polsce w połowie XVII wieku.
Protestanccy Duńczycy zaś, mając pewnie w pamięci pomoc otrzymaną w tym konflikcie, protestowali  (podobnie jak muzułmańscy Turcy) przeciw rozbiorom katolickiej Polski, gdy przyszedł na to czas.


O sprawach religijnych, jak też związanych z innymi utarczkami duńsko – sąsiedzkimi trochę niżej, na razie dla odprężenia zerknijcie na ilustracje, wśród których najważniejsza jest mapka skopiowana z wydawnictwa Marco Polo. Na mapce wstawione są czerwone gwiazdki z numerkami, do których tu i ówdzie odwołuję się w relacji.

Na tej mapce nie znajdziecie leżących pod Nairobi wzgórz N’Gong, gdzie miała swój, (widoczny na zdjęciach ze schyłkowej epoki filmów ORWO) dom Karen Blixen, autorka “Pożegnania z Afryką”.

Można natomiast wskazać lokalizację, między Kopenhagą a Helsingorem, nadmorskiego miasteczka Rungsted, gdzie w rodzinnej posiadłości z ładnym widokiem na marinę, pisarka urodziła się, a po powrocie z Afryki jakiś czas mieszkała i dokonała żywota w 1962 roku. Tak w kenijskim, jak i w duńskim domu urządzone są muzea Karen Blixen.


Zelandia nie jest wielką wyspą, zatem gdzie się człowiek nie ruszy, napotyka rezydencje królewskie, bądź miejsca ważne dla funkcjonowania monarchii teraz i w przeszłości.
Choćby ruiny zamku w Vordingborgu (mniej więcej w połowie między gwiazdkami 9 i 14 na mapce), którego lokatorem był między innymi król Waldemar Attertag , znany już nam z relacji o Gotlandii oraz z tego, że sprzedał Krzyżakom Estonię, zdobytą ponad wiek wcześniej przez jego pradziadka (jeśli dobrze liczę) Waldemara II, który zresztą akurat w Vordinborgu wyzionął ducha w 1241 roku. Trochę można dostać pomieszania z tymi duńskimi Waldkami; nieprzypadkowo moda na królów o tym imieniu między XII a XIV wiekiem sprawiła, że czas ten określa się jako “epokę Waldemarów”.
Zamek splądrowali w 1658 Szwedzi podczas najazdu, o którym wspomniałem wyżej, potem podupadał i dziś jedynym całym jego fragmentem jest baszta zwieńczona złotą figurą lecącej gęsi.


W znacznie lepszej kondycji są założenia zamkowo – pałacowe leżące w rejonie gwiazdki nr 11, a to w kolejności ukazywania się na ekranie: Frederiksborg, w którym przez prawie dwieście lat koronowano królów, następnie domek letni rodziny królewskiej Fredensborg, w końcu potężny, ryglujący cieśninę Sund Kronborg w Helsingorze, którego widok rozpoczął tę relację.


Królewskiej Kopenhadze nie poświecę tyle miejsca, na ile zasługuje, będąc miastem pięknym i wesołym, choć niezbyt tanim; wielu Czytelników pewnie miało okazję tam być, pozostałych wypada do tego szczerze zachęcić.

Spójrzcie jednak na kilka zdjęć z miejsca leżącego nieco na uboczu, gdzie co rusz widnieją ostrzeżenia żeby nie fotografować, a siedzący grupkami wytatuowani i owiani dymem o charakterystycznym zapachu osobnicy samym swoim wyglądem skłaniają do zamknięcia aparatu.
Mowa o Christianii, hipisowskiej enklawie założonej na terenie starych koszar w latach siedemdziesiątych XX wieku, która obok wspomnianej aury zaciekawia efektami artystycznych poczynań mieszkańców osiedla.


Wizualny przegląd duńskich smaczków nie powinien pominąć niekończących się plaż i wydm jutlandzkiego wybrzeża Morza Północnego (rejon gwiazdki nr 4), z których widać też od niedawna potężne farmy wiatrowe.

Widoku monstrualnych wiatraków z pewnością pozbawieni byli Wikingowie, zbrojne ramię kształtujących się w VIII-X wiekach skandynawskich królestw, w tym oczywiście duńskiego.
O tych morskich wojownikach wspominaliśmy i pewnie wspomnimy w tym blogu niejednokrotnie, bo ich wpływ na losy Europy na przełomie I i II tysiąclecia naszej ery był ogromny.
Mieli Wikingowie swoje nadmorskie bazy w miejscach dogodnych dla schronienia się przed sztormami, jak też napaściami innych morskich wojowników (choćby połabskich Słowian). Jedną z najważniejszych było Ribe (gwiazdka nr 7 na mapce), stanowiące ważny ośrodek handlowy operujący poprzez Morze Północne, ale także pierwszą enklawę chrześcijaństwa na terenach obecnej Danii. Ewangelizacją tych stron, jak i całej Skandynawii trudnił się (z przejściowym tylko skutkiem) Apostoł Północy, św. Angskar (Oskar) , którego poznaliśmy już podczas wizyty w szwedzkiej Birce.

Jeszcze ważniejszym niż Ribe duńsko – wikińskim portem i miastem handlowym było Hedeby (gwiazda nr 16, większa od innych), leżące obok dzisiejszego niemieckiego Schlezwiku.

Ośrodek operował głównie w kierunku bałtyckim, zaś dla jego obrony, jak też obrony południowej granicy duńskiej wznoszono i wzmacniano między IX a XII wiekiem wielokilometrowy wał, zwany Danevirke .

Rejon nasady półwyspu Jutlandzkiego przez długie wieki był areną przepychanek Duńczyków z Niemcami, stając się na przemian własnością jednej ze stron, z epizodami szwedzkimi, austriackimi czy francuskimi, aby ostatecznie w drugiej połowie XIX wieku zostać niemieckim krajem związkowym Schlezwik – Holstein.
Jedną z najważniejszych bitew we wczesnej fazie wspomnianego cyklu była ta przegrana przez znanego już nam króla Waldemara II, pod leżącym nieopodal Schlezwiku,  Börnhoved.
Miejscowość ta miała zresztą szczęście do ważnych bitew; o innych wspomnę w kolejnych wpisach w tym blogu.


Wyobrażony przez Artystkę kościółek jest jednym z wielu na terenie Danii, budowanych, zdawałoby się, według projektu typowego.
Katolicyzm zakorzenił się tam na dobre w XI-XII wieku, kiedy jego głównymi ośrodkami stały się biskupstwa w Roskilde (gwiazdka nr 13), oraz leżącym w Skanii Lund .
To pierwsze zresztą było też stolicą Danii do czasu, gdy w 1443 roku została przeniesiona do Kopenhagi. A na zdjęciach – prawdziwa katedra w Roskilde i nawiązująca do jej bryły nowoczesna elektrociepłownia

Skoro jesteśmy przy sprawach religijnych, to nie mogliśmy odmówić sobie odwiedzenia dwóch miejsc, związanych z historią ważnego dla Gdańska klasztoru Cystersów w Oliwie. Został on mianowicie utworzony przez mnichów sprowadzonych z podszczecińskiego Kołbacza, których opactwo z kolei założyli braciszkowie przybyli z duńskiego Esrum (okolice gwiazdki nr 11).
Oliwa ma się dobrze, natomiast Esrum i Kołbacz doświadczyły poreformacyjnego losu kasacji klasztorów katolickich, więc pozostałości są dość skromne. Dawny wygląd opactwa w Esrum można sobie wyobrazić dzięki umieszczonej sprytnie tablicy ze szkicem; w Kołbaczu trafiliśmy na oberwanie chmury i nie dało się wysiąść z auta dla dokładniejszych oględzin.


Na koniec przydługawej opowieści wspomnę tylko, że wielowiekowe animozje duńsko – szwedzkie, których istota w dużej mierze brała się z chęci obu stron do panowania nad cieśniną Sund i ogromnych dochodów, jakie dawało pobieranie myta za jej przepłynięcie, odeszły w przeszłość.
Czasy zmieniły się na tyle, że oba państwa zafundowały sobie most nad cieśniną i solidarnie pobierają myto od wszystkich, chcących nim przejechać z jednej do drugiej krainy ludzi zadowolonych, przyjaznych, spokojnych, skromnych i spoglądających z życzliwym uśmiechem w oczy mijanych przechodniów.
Jak w Gdańsku.

Dodaj komentarz